شرافت مادرى از منظر امام خمینی

شان مادرى, و شرافت و مسوئولیتى که این جایگاه دارد و توجه ویژه اى که در متون دینى به منزلت مادر, نقش و تاثیرگذارى آن, و طبعا مسوئولیتهاى وى شده, انعکاس خاصى در بیانات حضرت امام یافته است ؛ تا آنجا که عطوفت و رحمت نهفته در دیدگان مادر را, بارقه رحمت و عطوفت رب العالمین شمرده و یک شب مادر نسبت به فرزند را ، از سالها عمر پدر ارزنده تر دانسته است. خداوند بزرگ, در قرآن کریم در دو مورد زمانی که سفارش احسان و نیکى به پدر و مادر را یادآور مى شود، به دوران دشوار باردارى مادر و تولد فرزند وشیرخوارگى آن اشاره مى کند و در یک مورد آن, از ((انسان)) مى خواهد که شکرگزار او و پدر و مادرش باشد.(11).

و بروشنى پیداست که چرا حضرت امام, شغل مادرى را شریفترین شغل مى شمارند:

((این مادر که بچه در دامن او بزرگ مى شود, بزرگترین مسوئولیت را دارد و شریفترین شغل را دارد, شغل بچه دارى. شریفترین شغل در عالم بزرگ کردن یک بچه است و تحویل دادن یک انسان است به جامعه. این همان بود که خداى تبارک و تعالى در طول تاریخ براى انبیا فرستاد. در طول تاریخ از آدم تا خاتم انبیا آمدند انسان درست کنند.))(2).

و اینچنین است که در سخن نبوى(ص) هیچ شیرى براى فرزند, بهتر از شیر مادر نیست:

((لیس للصبى لبن خیر من لبن امّه.))(3).

و ارزش دوران باردارى و شیر دادن, با مرزبانى در راه خدا برابرى مى کند و اگر این دوران دشوار منجر به فوت مادر شود, جایگاهى چون شهید خواهد داشت و این سخنى است که به نقل امیرالموئمنین(ع), پیامبر اکرم(ص) در پاسخ زنى فرمود که پرسید:

"پس زنان را از ارزش جهاد چه بهره اى است؟(4)."

التزام به نگرشى که حضرت امام به دین و معارف اسلامى دارد و شناخت الگوهاى رفتار دینى از منظر آن بزرگوار, در گروی شناخت همه اندیشه ها و رهنمودهاى امام و پایبندى به همه آموزه هاى ایشان است. تنها نگاهى کوتاه به بیان امام در شرح شان مادرى و مسوئولیت خطیر آن و رسالتى که هیچ چیز نمى تواند جایگزین آن گردد و نیز شرافت و ارزشى که این جایگاه در نگاه امام به فراخور اهمیت و نقش آن دارد, هیچ تردیدى باقى نمى گذارد که مادرى و مسوئولیتهاى ناشى از آن, یک محور اساسى و بدون جایگزین در حرکت جامعه ی اسلامى و سلامت آن مى باشد و هر چقدر به دانش و آگاهى و رشد و پیشرفت جامعه افزوده گردد باید این رکن, رفعت بیشترى یابد و از استحکام و استوارى فزونترى برخوردار گردد. و طبعا لوازم و مقتضیات آن بیشتر مراعات شود. یک جامعه اسلامى و انقلابى که به تعادل رفتارى و آگاهى درست و بینش توحیدى همه جانبه دست یافته باشد همواره در سیاستگذاریها و برنامه ریزیهاى خود, شان و مسوئولیت و نیز شرافت و ارزش مادرى را یک اصل محورى و بى بدیل مى شمارد.

و به مقتضاى آن به تنظیم مناسبات اجتماعى و سامان دادن امر جامعه و مردم و حکومت مى پردازد. زیربناى معرفتى و ارزشى این امر نیز کاملا روشن است. همه تلاشهاى فردى و اجتماعى حتى تشکیل حکومت در نگاه دین, باید در یک نقطه به هم برسند و پیوند بخورند و آن هدایت و تربیت انسان است. اسلام نیز ((براى ساختن انسان آمده است. کتاب آسمانى اسلام که آن قرآن مجید است, کتاب تربیت انسان است.))(5) و چه کسى شایسته تر و موئثرتر از مادر براى این هدف. چه اینکه اگر انسان زاده نشود, موضوعى براى هدایت وى و رسالت دین باقى نمى ماند. و اینچنین است که حضرت امام در شرح این شان و در تبیین همین نقش و مسوئولیت, چنان که به اشاره گذشت, در فرازى بسیار زیبا و از منظرى عرفانى ـ تربیتى به فرزند خود مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینى مى نویسند:

((حقوق بسیار مادرها را نمى توان شمرد و نمى توان به حق ادا کرد. یک شب مادر نسبت به فرزندش از سالها عمر پدر متعهد ارزنده تر است. تجسم عطوفت و رحمت در دیدگان نورانى مادر, بارقه رحمت و عطوفت رب العالمین است. خداى تبارک و تعالى قلب و جان مادران را با نور رحمت ربوبیت خود آمیخته آن گونه که وصف آن را کس نتوان کرد و به شناخت کسى جز مادران درنیاید و این رحمت لایزال است که مادران را تحملى چون عرش در مقابل رنجها و زحمتها از حال استقرار نطفه در رحم و طول حمل و وقت زاییدن و از نوزادى تا به آخر, مرحمت فرموده, رنجهایى که پدران یک شب آن را تحمل نکنند و از آن عاجز هستند. اینکه در حدیث آمده است که ((بهشت زیر قدمهاى مادران است))(6) یک حقیقت است و اینکه با این تعبیر لطیف آمده است براى بزرگى عظمت آن است و هشیارى به فرزندان است که سعادت و جنت را در زیر قدم آنان و خاک پاى مبارک آنان جستجو کنید و حرمت آنان را نزدیک حرمت حق تعالى نگهدارید و رضا و خشنودى پروردگار سبحان را در رضا و خشنودى مادران جستجو کنید.))(7)

و صد البته, چنان که در کلام امام صادق(ع) آمده است, خوشا به حال کسى که مادرش پاکدامن و عفیف باشد.(8)

جلوه اى از این سخن جعفرى(ع) را در این فراز از سخنان امام مى خوانیم; فرازى که استدلالى روشن و انکارناپذیر را در خود دارد و بارها حضرت امام در این باره سخن گفته اند:

((شما خانمها شرف مادرى دارید که در این شرف از مردها جلو هستید و مسوئولیت تربیت بچه در دامن خودتان دارید. اول مدرسه اى که بچه دارد, دامن مادر است. مادر خوب, بچه خوب تربیت مى کند و خداى نخواسته اگر مادر منحرف باشد, بچه از همان دامن مادر منحرف بیرون مىآید و چون بچه ها آن علاقه اى که به مادر دارند به هیچ کس ندارند و در دامن مادر هستند تمام چیزهایى که دارند, آرزوهایى که دارند خلاصه مى شود در مادر و همه چیز را در مادر مى بینند, حرف مادر, خلق مادر, عمل مادر, در بچه ها اثر دارد.

لامحاله یک بچه در دامن مادر که اول کلاس است, این دامن اگر یک دامن طاهر پاکیزه مهذب باشد, بچه از همین اول که دارد رشد مى کند, با آن اخلاق صحیح و با آن تهذیب نفس و با آن عمل خوب رشد مى کند. بچه وقتى در دامن مادرش هست مى بیند مادر اخلاق خوش دارد, اعمال صحیح دارد, گفتار خوش دارد, آن بچه ها از همان جا اعمالش و گفتارش به تقلید از مادر که از همه تقلیدها بالاتر است و به تزریق مادر که از همه تزریقها موئثرتر بخش سوم است, تربیت مى شود.))(9).

پی نوشت:

1ـ و وصّینا الانسان بوالدیه احسانا حملته امّه کرها و وضعته کرها و حمله و فصاله ثلاثون شهرا; به انسان سفارش (احسان و نیکى) بهپدر و مادرش نمودیم. مادرش او را به دشوارى باردارى کرد و به دشوارى او را وضع نمود, و باردارى و شیرخوارى او سى ماه است. ((احقاف, آیه 15)). و وصّینا الانسان بوالدیه حملته امه وهنا على وهن و فصاله فى عامین ان اشکر لى و لوالدیک الىّ المصیر; ((لقمان, آیه 14)).

2ـ صحیفه نور, ج6, ص261.

3ـ بحارالانوار, ج103, ص323.

4ـ ذکر رسول الله(ص) الجهاد, فقالت امراة لرسول الله(ص): یا رسول الله! فما للنسا من هذا شى؟ فقال: بلى. للمراة ما بین حملها الى وضعها الى فطامها من الاجر کالمرابط فى سبیل الله, فان هلکت فیما بین ذلک کان لها مثل منزلة الشهید; من لا یحضره الفقیه, ج3, ص561.

5ـ صحیفه نور, ج5, ص283.

6ـ قال رسول الله(ص): الجنة تحت اقدام الامهات; کنزالعمال, ح45439.

7ـ جلوه هاى رحمانى, ص47.

8ـ طوبى لمن کانت امه عفیفة; بحارالانوار, ج5, ص285.

9ـ صحیفه نور, ج6, ص157.