در مطالب قبلی فهمیدیم که «جرم» چیست و مجرم به چه مجازاتهایی ممکن است محکوم شود. اما سوال بزرگی که پیش میآید این است:
این مسیر چگونه طی میشود؟
وقتی جرمی اتفاق میافتد ، پروندهای تشکیل میشود، و این پرونده مانند مسافری است که باید از ایستگاههای مختلفی عبور کند تا به مقصد نهایی (حکم دادگاه) برسد. این سفر دادرسی کیفری نام دارد.
بیایید این ایستگاهها را با هم مرور کنیم.
ایستگاه اول : کشف جرم و شکایت
چه کسی میتواند شکایت کند؟
شاکی خصوصی: کسی که مستقیماً از جرم آسیب دیده است (مثلاً مال او سرقت شده).
دادستان (مدعی العموم):
به نمایندگی از جامعه ، حتی اگر کسی شکایت نکند ، میتواند پیگیر جرم شود .
در این مرحله شکایت در دادسرا ثبت میشود.
ایستگاه دوم: تحقیقات مقدماتی در دادسرا
این مرحله کلیدی و محرمانه است. بازپرس یا دادیار پرونده را بررسی میکند .
از متهم ، شاکی و شهود توضیح گرفته میشود .
ادله اثبات جرم (مانند شواهد ، مدارک ، نظر کارشناس) جمعآوری میشود .
نتیجه تحقیقات: بازپرس یا دادیار یکی از این دو تصمیم را میگیرد :
قرار مجازات: اگر ادله کافی باشد ، پرونده برای رسیدگی به دادگاه فرستاده میشود .
قرار منع تعقیب : اگر دلایل کافی علیه متهم وجود نداشت باشد پرونده بسته میشود.
ایستگاه سوم: دادگاه کیفری (جایی که حکم صادر میشود)این مرحله صحنه اصلی نمایش است!
دادگاه جایی است که قاضی با شنیدن دفاعیات متهم یا وکیل وی و کیفرخواست تصمیم نهایی را میگیرد .
روند دادگاه به زبان ساده:
1. قرائت کیفرخواست : اتهامات علیه متهم بیان می شود .
2. دفاعیات متهم: متهم (یا وکیلش) به اتهامات پاسخ میدهد و از خود دفاع میکند.
3. ادله و مدارک: هر دو طرف شواهد و دلایل خود را ارائه میدهند .
4. صدور حکم : قاضی پس از بررسی همه جانبه ، حکم را صادر میکند . این حکم میتواند برائت (تبرئه) یا محکومیت باشد .
ایستگاه چهارم: اعتراض به حکم (شانس دوباره)
آیا اگر از حکم قاضی ناراضی باشیم ، تمام راهها بسته است؟ خیر!
در مهلت مشخصی میتوان از دادگاه تجدیدنظر درخواست رسیدگی مجدد کرد .
این دادگاه پرونده را دوباره بررسی میکند و رای نهایی را صادر می نماید .
ایستگاه پایانی: اجرای حکم
اگر تمام راههای اعتراض طی شود و حکم قطعی شود ، نوبت به اجرای حکم میرسد . اینجا همان جایی است که حکم زندان ، جریمه نقدی یا شلاق و ... به مرحله عمل درمیآید .
کلام آخر : سیستم قضایی مانند یک بیمارستان است. دادسرا "بخش اورژانس و تشخیص" است و دادگاه "اتاق عمل" که درمان نهایی را انجام میدهد . آشنایی با این مراحل ترس شما از سیستم قضایی را کم میکند و به شما کمک میکند در صورت نیاز هوشمندانهتر نسبت به حقوق خود عمل کنید.