مسجد جامع کبیریک قدم دیگر برای جهانی شدن

یازده در برابر هزار یا هزاران عدد بزرگی است؟ البته که نیست. از میان هزاران بنا و جاذبه در فارس، تنها 11 اثر ثبت جهانی شدهاند. آن هم در قالب 4 پرونده. و در این میان مسجدها، یکی از بزرگترین جاذبه های تاریخی این استان به شمار می روند که قابلیت ثبت جهانی دارند؛ از مسجد مشیر و نصیرالملک و وکیل در شیراز تا مسجد سنگی داراب و اکنون مسجد کبیر نی ریز.
مسجد کبیر نی ریز گر چه یکی از کهن ترین مساجد تاریخی کشور و تنها مسجد تک مناره فارس محسوب می شود و قابلیت ثبت در فهرست جهانی را هم دارد اما چنانچه بگوییم همچنان جزو آثار کمتر شناخته شده استان است، اغراق نکرده ایم.
مسجد جامع کبیر نی ریز یکی از دیدنیترین اماکن تاریخی فارس است که علاقهمندان حوزه فرهنگ و همچنین آثار تاریخی را از خارج از کشور به خود جذب می کند، اما کمتر گردشگر داخلی برای دیدن این اثر منحصر به فرد راهی نی ریز می شود.به باور برخی از کارشناسان این بنای تاریخی آتشکده ای بوده که در دوره اسلامی به مسجد تبدیل شده است و شاهد این ادعا هم به ایوانهای به جا مانده از این مسجد برمی گردد که به شیوه معماری دوره ساسانیان ساخته شده است.این بنا سال 1312 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
در واقع مسجد جامع نیریز به عنوان یکی از قدیمی ترین مساجد ایران به شمار میرود و با تأثیر از معماری ساسانی و نقشه ای تک ایوانی ساخته شده و در طول دوره های مختلف بخش هایی به آن افزوده ، تعمیراتی در آن صورت گرفته و در زمره آثار برگزیده از سیر تکامل هنر و تزئینات معماری ایران قرار دارد .کتیبه های گچبری این بنا علاوه بر مدارک تاریخی، حاوی مضامینی مذهبی در مدح و ستایش پیامبر و امامان شیعه بوده و به خوبی انعکاس دهنده اندیشه ها و اعتقادات پیدا و پنهان بانیان آن است. این مسجد در دوره هاى مختلف تاریخى از جمله در سال 460 و 560 هجری قمری و در دوره صفویه تعمیر و بازسازى شده است.همچنين کتیبه اى به خط ثلث بر دور محراب نصب شده که اسامى دوازده امام را با زیبایى گچ برى کرده اند. این کتیبه در 946 هجری قمری یعنى در دوره شاه طهماسب اول صفوى نوشته شده است.
بر سر درِ مسجد جامع سه کتیبه دید ه می شود. کتیبه اى نیز بر سر در شمالى مسجد قرار دارد. همچنین در این مسجد درخت سرو حدودا هزار و 200 سالهای دیده می شود که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
از ویژگی های دیگر این بنای ملی می توان به تک مناره (گلدسته) بودن آن اشاره کرد زیرا در استان فارس مساجد عموما دارای دو گلدسته هستند و تنها مسجد جامع داراب در این استان است که دارای 4 مناره می باشد.
به باور تنی چند از کارشناسان حوزه میراث فرهنگی و گردشگری مسجد کبیر یا جامع نیریز به درستی معرفی نشده است و با اینکه از مهم ترین جاذبه های گردشگری شهرستان نی ریز به شمار می رود هنوز در بسته سفر گردشگران وردی به فارس جایی ندارد و به جای آنکه در فهرست میراث جهانی قرار گیرد در حال حاضر در لیست میراث کمتر شناخته شده فارس است اما به گفته حمید رضا هادی رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان نی ریز ، پرونده ثبت جهانی این بنای ملی مذهبی شهرستان در دست تهیه است.